Αν λέγαμε σε ένα νέο άνθρωπο να μας σχεδιάσει τη ζωή του τι πιστεύετε ότι θα περιείχε το σχέδιο-πρόγραμμα του; Ποιοι δηλαδή θα ήταν οι στόχοι του, τα κίνητρα, οι επιδιώξεις, αλλά και οι πόροι που θα χρειαζόταν για την επίτευξη τους;
Η ζωή δεν είναι για να τη σχεδιάζουμε αλλά για να τη ζούμε, και πως να σχεδιάσει κανείς τη ζωή; αφού είναι κάτι ζωντανό άρα κάτι το συνεχώς εξελίξιμο και για τούτο δεν μπορεί ούτε να οριστεί ούτε και να περιγραφεί.
Αλλά τότε τι νόημα έχει το ερώτημα;
Είναι ένα πονηρό τέχνασμα για να μας κάνει να εντοπίσουμε μια απλή αλήθεια.
Ότι οι άνθρωποι δεν προγραμματίζουν τη ζωή τους δεν τη σχεδιάζουν απλά τη ζουν και δεν το πράττουν όχι επειδή δεν θέλουν αλλά επειδή δεν το μπορούν.
Σχεδιάζω και προγραμματίζω χωρίς την υλοποίηση και τον έλεγχο της δεν έχει νόημα και ακριβώς αυτός ο έλεγχος είναι που θέλουμε τόσο και που δεν μπορούμε να έχουμε.Όχι τουλάχιστο στο βαθμό που θα θέλαμε.
Αν είχαμε τον απόλυτο έλεγχο της ζωής μας οι έννοιες τύχη και μοίρα με ότι αυτές συνεπάγονται θα ήταν αδιανόητες, το ίδιο και η έννοια του Δημιουργού αφού θα ήμασταν εμείς οι δημιουργοί.
Αν πάλι δεν ελέγχαμε τίποτε στη ζωή μας δεν θα είχε νόημα καμία προσπάθεια να αντισταθούμε στην τύχη και τη μοίρα μας εντέλει, αλλά τότε προς τι και τα ηθικά διδάγματα και η τόση προσπάθεια του ανθρώπινου γένους να εξελιχθεί να προοδεύσει;
Εντέλει η αλήθεια μου φαίνεται να είναι ανάμεσα στα δύο αυτά άκρα.
Ναι μεν ελέγχουμε κάποιους παράγοντες αλλά αρκετοί από αυτούς που καθορίζουν τη ζωή μας είναι μοιραίοι -πολλές φορές το τυχαίο είναι και συνώνυμο του ακατανόητου μοιραίου- και τυχαίοι ούτως ή άλλως ανεξάρτητοι από τη θέληση μας.
Ας ασχοληθούμε λίγο με το τι περνάει από το χέρι μας δηλαδή τι ελέγχουμε στη ζωή μας.
Μήπως αυτό δεν είναι το πραγματικά άξιο και ουσιαστικό στη ζωή κάθε ανθρώπου;
Με άλλα λόγια αν καθόμασταν να σκεφτούμε πως θα σχεδιάζαμε τη ζωή μας θα ήμασταν αναγκασμένοι να κατασταλάξουμε στα πιο άξια και ουσιαστικά πράγματα της ζωής μας.
Αν αυτό δεν είναι απόσταγμα σοφίας αιώνων τότε πολύ θα ήθελα να ξέρω τι είναι!
Η ευτυχία μας στηρίζεται σε αυτά που ελέγχουμε ή σε αυτά που δεν ελέγχουμε ή μήπως είναι συνδυασμός τους;
Αν η ευτυχία στηρίζοταν σε αυτά που ελέγχαμε τότε κάθε ικανός άνθρωπος θα ήταν ευτυχής, και αντιθέτως κάθε ανίκανος δυστυχής.
Αν τώρα η ευτυχία στηρίζοταν και σε κάποια πράγματα που δεν ελέγχουμε θα λέγαμε ότι δεν αρκεί κανείς να είναι ικανός για να είναι κι ευτυχής αλλά αρκεί να είναι ικανός και τυχερός μαζί.
Τέλος αν στηρίζοταν μόνο σε αυτά που λέμε τυχαία και δεν τα ελεγχουμε καθόλου θα αρκούσε να είναι κανείς τυχερός για να ευτυχήσει.
Απο εμπειρία γνωρίζουμε ότι ούτε μόνο τύχη ούτε μόνο ικανότητα αρκούν κι ότι η χρυσή τομή των δύο είναι η ευτυχία δηλαδή ο συνδυασμός ικανότητας και τύχης μαζί.
Είναι γνωστό ότι ένα μέρος των ικανοτήτων του ανθρώπου είναι επίκτητες συνδυάζονται με τις ιδιαίτερες συνθήκες περιβάλλοντος και της αλληλεπίδρασης με τον άνθρωπο ενώ όλες οι υπόλοιπες κληρονομικές.
Ο άνθρωπος οφείλει να γνωρίζει τις ιδιαίτερες ικανότητες και αδυναμίες του και να δρά κατάλληλα- έυστοχα κατα περίπτωση.
Λεει ο Επίκτητος στο έργο του Εγχειρήδιο:
του κόσμου άλλα είναι στην εξουσία μας και άλλα δεν είναι στην εξουσία μας.
Της εξουσίας μας είναι η γνώμη μας, η διάθεση μας, η επιθυμία μας να απολαυσομε, η προσπάθεια να αποφύγουμε όσα δεν είναι δική μας ενέργεια.
Δεν είναι της εξουσίας μας το σώμα, η περιουσία, οι δόξες, τα αξιώματα, και με μιά λέξη όσα δεν είναι δικής μας ενέργειας.
Εκείνα που εξουσιάζουμε είναι απο τη φύση τους ελεύθερα, ανεξάρτητα ,ανεμπόδιστα.
Εκείνα που δεν εξουσιάζουμε είναι απο τη φύση τους αδύνατα υπόδουλα εξαρτώνται απο αλλού μας είναι ξένα.
Εχουμε δεί ότι και το σώμα μπορούμε να επηρεάσουμε με πράξεις και αποφυγές πράξεων[ διατηρώντας το σε άριστη κατάσταση με τη διατροφή, την καθαριότητα, την υγιεινή, τη γυμναστική και γενικά τη φροντίδα και την αποφυγή των ανθυγιεινών συνηθειών]αντίστοιχα και η περιουσία, οι δόξες, τα αξιώματα και άλλα επηρεάζονται σημαντικά όχι βέβαια καθοριστικά από αυτά που κάνουμε ή δεν κάνουμε.
Εδώ μπαίνει το θέμα τι να επιδιώξουμε και τι να αποφύγουμε στην ουσία τι ορισμό θα δοσουμε στην αρετή- επιδίωξη και τι στην απαξία- αποφυγή.
Σε επόμενη φάση θα ακολουθήσουμε μια συγκεκριμένη κλίμακα αξιών. Πρώτα του Επίκτητου, μετά του Μάρκου Αυρήλιου αυτοί οι δύο δάσκαλος και μαθητής σαν οι τελευταίοι αρχαίοι φιλόσοφοι της Αρχαίας Ελλάδας μεταφέρουν τις αξίες της κλασσικής εποχής και Επειτα τις αξίες του Χριστού όπως τις επεξηγεί ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος και όπως τις επιδιώκει ο Άγιος Ίωάννης της Κλίμακος.Πρόκειται για την συμπυκνωμένη ιστορία της αρετής και της επιδίωξης της.
